Circulair werken in grond en grondstromen: Flevokust Haven als voorloper

21 november 2024

In de zoektocht naar duurzamer gebruik van schaarse grondstoffen speelt circulair werken een steeds grotere rol. Grond is een van de belangrijkste materiaalstromen in de fysieke inrichting van onze leefomgeving. De vraag naar grond is groot, maar de beschikbaarheid van hoogwaardige grondstoffen neemt snel af. Het tekort aan grond is een wereldwijd probleem. In Nederland is dit goed merkbaar: de hoge prijs en schaarste van grond belemmeren woningbouw en gebiedsontwikkeling.

Een circulaire benadering van grondstromen kan hierin een oplossing bieden. Door grond op een slimme en verantwoorde manier te gebruiken en hergebruiken, wordt niet alleen het milieu ontzien, maar kunnen ook kosten worden bespaard. Bovendien kan door hergebruik CO2-uitstoot worden verminderd doordat de grondstoffen binnen het gebied blijven. Flevokust Haven, de multimodale binnenhaven met overslagkade en bedrijventerrein ten noorden van Lelystad, is een goed voorbeeld van hoe circulair werken in de praktijk ook écht werkt.

Circulair werken aan Flevokust Haven

De gemeente Lelystad werkt momenteel aan de inrichting van dit gebied en de voorbereidingen voor de vestiging van verschillende grote bedrijven, zoals JYSK, BESTSELLER en bol. Niet alleen bij de bouw van de distributiecentra, maar ook de inrichting van het openbaar gebied staat circulariteit centraal. De gemeente heeft het initiatief genomen om zoveel mogelijk vrijkomende grond binnen het projectgebied te behouden en waar mogelijk zelf bouwstoffen te produceren. Zo worden de bruikbare betonresten van de voormalige viskwekerij nu opnieuw ingezet als funderingsmateriaal. Dit scheelt twee keer transportkosten met dito uitstoot.

'Een goede samenwerking is noodzakelijk om de grondstoffen zo duurzaam mogelijk te hergebruiken.'

Traditioneel wordt grond die niet meer bruikbaar is voor het project waaraan wordt gewerkt, afgevoerd en vaak verkocht aan derden. Dit proces is tijdrovend, kostbaar en heeft een grote impact op het milieu door de CO2-uitstoot van het transport en de verspilling van waardevolle grondstoffen. In plaats van grond simpelweg af te voeren, houdt de gemeente Lelystad nu regie op de grondstromen en werkt ze samen met andere partijen om grond zo duurzaam mogelijk te hergebruiken. Op deze manier wordt niet alleen de hoeveelheid gebruikte primaire grondstoffen beperkt, maar blijft de waarde van de grond zoveel mogelijk behouden binnen het gebied.

Grondstoffenpaspoort en data-uitwisseling

Een van de belangrijkste instrumenten in het proces van circulair werken is het grondstoffenpaspoort. Dit paspoort geeft inzicht in de samenstelling van de grond die vrijkomt bij de herontwikkeling. Er staat waardevolle informatie in, zoals:

Welke grond kan direct hergebruikt worden, zo dicht mogelijk bij de plaats van herkomst?
Wat moet er nog behandeld worden om het geschikt te maken voor hergebruik?
Wat moet er afgevoerd worden naar een andere plek, het liefst binnen de gemeente of een andere overheid?

Door deze informatie vast te leggen, kan de gemeente de grondstromen optimaal managen.

Daarnaast is data-uitwisseling een cruciaal onderdeel van het succes. Door alle betrokken partijen inzicht te geven in de beschikbare en benodigde grondstromen, kunnen er slimme keuzes worden gemaakt om transportkosten en CO2-uitstoot te minimaliseren. Gemeente Lelystad deelt data met de Buyer Group Grondstromen. Publieke opdrachtgevers zoals Rijkswaterstaat, gemeenten, provincies en waterschappen werken hierbij samen om grondstromen op regionaal niveau optimaal te benutten. Het doel is om vraag en aanbod van grond beter op elkaar af te stemmen.

'Als we meer inzicht hebben in de grondstromen, kunnen we ook betere keuzes maken. Daarom is data uitwisseling belangrijk.'

Pilotproject bodemherstel in Flevokust Haven

Een innovatief onderdeel van de inrichting van Flevokust Haven is de pilot voor het herstel van de vitale bodem. Via systeembiologie, een combinatie van vrijkomende bagger, compost en natuurlijke micro-organismen zoals schimmels en bacteriën, wordt onderzocht hoe de bodemkwaliteit snel kan worden verbeterd. Het doel is om laagwaardige grond om te zetten in hoogwaardige toepassing, die vervolgens weer gebruikt kan worden in andere projecten. De uitkomsten van deze pilot leveren waardevolle inzichten op voor toekomstige projecten waarbij circulair bodemgebruik en duurzame bodemhersteltechnieken centraal staan.